Je doet je best, echt waar. Je probeert altijd zo aardig en behulpzaam mogelijk te zijn naar anderen, hebt oog voor de wereld om je heen en steekt ook af en toe zelf de handen uit de mouwen om iets goeds bij te dragen aan de wereld (klein of groot). En toch gaat het af en toe gewoon even niet, kun je het niet opbrengen om in een bepaalde situatie jezelf te blijven. Iets zit je in de weg… Maar wat?

Hoe rot het ook klinkt, voor de meesten van ons kost het van nature wat ‘moeite’ en bewuste inzet om écht goed te zijn voor anderen en onze omgeving. Noem het een beschermend oerinstinct, noem het een slechte eigenschap van de mens: in veel gevallen zullen we eerst aan onszelf denken. Of het nu gaat om een kwestie van leven of dood (denk maar aan die nare berichten over vertrappelde mensen wanneer er paniek uitbreekt in grote menigten), of om wie de grootste helft van het laatste koekje op de schaal krijgt (we’ve all been there, toch?): meestal zegt je instinct nu eenmaal ‘ikke, ikke, ikke!’.

Bewondering

Natuurlijk zijn er genoeg voorbeelden van mensen die hun leven compleet in het teken van (het helpen van) anderen stellen. Degenen die een beetje (of heel veel!) extra bewondering en waardering verdienen. Héél soms zijn dit de mensen die we bijvoorbeeld beloond zien worden in programma’s als Extreme Home Make-over (je weet wel: ‘Mooove that bus!‘ en een paar seconden later rollen de tranen over je wangen, omdat een gezin van weldoeners wordt verrast met een prachtig nieuw huis), maar het zijn nog veel vaker mensen die geen spotlight krijgen.

Die fantastische peuterjuf die ieders favoriet is, de vrijwilliger die uren van zijn of haar vrije tijd steekt in een prachtig doel, de milieuactivist, de medewerkers van het lokale asiel.

Onzichtbare superhelden

Maar, soms minder duidelijk aanwijsbaar: ook de ontelbare vaders en moeders die voor het vuur zouden gaan voor hun kinderen, no questions asked. Door onvoorwaardelijke liefde, die het zelfzuchtige stemmetje (‘ikke!’) doet verdoven. Je geeft de grotere helft van jouw koekje maar al te graag weg aan degene van wie je écht houdt. Iemand die je het gunt.

Ligt daar de crux? Iemand iets gunnen? Vinden we het daarom makkelijker om onszelf op een tweede plek te zetten voor onze geliefden, dan voor die zeurende collega die weer om een gunst komt vragen maar nooit iets terug doet?

Het zou zomaar kunnen: wanneer diezelfde collega ook af en toe iets goeds voor jou doet, gun je diegene vervolgens ook jouw hulp en aandacht wanneer hierom wordt gevraagd.

Geven en nemen.

Anderen behandelen zoals je zelf behandeld wilt worden.

The Golden Rule.

En toch gaat het soms fout…

We vallen opeens uit tegen onze partner, schreeuwen tegen onze kinderen, maken geen tijd vrij voor onze ouders die het zo leuk vinden als we op bezoek komen, of voelen ons even beter dan de serveerster in het restaurant (en laten dit helaas ook aan haar merken).

Dingen waarvan we soms achteraf denken: dit doe ik normaal nooit.

En toch betrap je jezelf nu op bepaald gedrag. De situatie is namelijk anders dan normaal.

Misschien heb je er een drukke werkdag op zitten, heb je extreme honger, heb je net een rotgesprek gehad, ben je zenuwachtig voor een belangrijke afspraak later op de dag of is er iets anders aan de hand waardoor je al gespannen bent.

Je lichaam ervaart een bepaalde mate van stress: er is iets anders dan anders en dat zit je niet lekker. Wanneer je partner een grapje maakt dat je normaal best zou kunnen hebben, schiet je nu uit je slof.

Bodyguard

Een bijzonder mechanisme in je brein (de amygdala) zit je in de weg. Deze zogenaamde bodyguard en radar voor gevaar waarschuwt je niet meer alleen voor acute levensbedreigende situaties, maar ook voor sociale afkeuring, er niet bij horen, voor groepen spreken en andere factoren.

Wanneer de radar afgaat schiet je in voorgeprogrammeerd gedrag. Je wordt boos, bent geïrriteerd, wordt onzeker of heel erg zenuwachtig of doet anderen dingen die je niet rationeel hebt gekozen. Hoewel het niet onmogelijk is, is het heel moeilijk om in zo’n situatie rustig te blijven en bewust te kiezen voor de ‘verstandige aanpak’.