Erik zit in een belangrijke vergadering. Hij gaat zo zijn idee pitchen aan de anderen en er hangt nogal wat van af. Als het goed gaat, haalt hij werk naar zich toe waar hij de komende twee jaar mee verder kan. Het betekent promotie en meer salaris. Precies wat hij wil.
Het moment is daar. Hij heeft zich goed voorbereid, zijn praatje verloopt goed. Hij deelt de rapportages uit die hij heeft gemaakt. Het valt stil aan tafel. Gespannen kijkt hij naar de non-verbale reacties van de anderen terwijl ze het rapport bestuderen. Hij ziet collega’s moeilijk kijken, een dikke frons verschijnt op het voorhoofd van zijn leidinggevende. Deze kijkt even op alsof hij de ogen van Erik voelt. Zijn blik doet Erik verstijven. Was dat afkeuring? Het doet hem denken aan zijn docent Wiskunde van vroeger.
Plots staat het koude zweet hem op de rug, zijn hart zit in zijn keel. Al zijn aandacht gaat naar het gezicht van zijn leidinggevende. Iemand stelt een vraag. Het kost hem moeite zich erop te concentreren. Het antwoord komt met horten en stoten. Van zijn soepele presentatie is niet veel meer over. Hij is onbewust gegijzeld door zijn eigen hersenen.
Gijzeling door de amygdala
Erik is niet de enige. Er zijn meer mensen die zich plotseling overspoeld voelen door een oeroude respons: vechten, vluchten of bevriezen. Het ene moment zijn ze nog met hun volle intelligentie en ratio aanwezig en ineens is het alsof er nog maar 2 opties zijn, uithalen of wegwezen. Alle flexibiliteit en creativiteit is verdwenen. En later heb je spijt van je vaak impulsieve handelen. We noemen dit de gijzeling door de amygdala: de amygdala hijack.
Je weet dat je gegijzeld bent door je amygdala als:
- Je met een sterke emotie reageert op een gebeurtenis
- Deze emotie er plotseling is en heftig is
- Je vanuit deze emotie iets doet waar van je later denkt “dat had ik niet zo moeten doen”
Het brein is een bijzonder ding
Onze hersenen: een geweldig mooi apparaat. Een supersnelle rekenmachine die gericht is op maar één ding: blijven leven. Het ontwikkelt en vormt zich op basis van onze ervaringen over wat wel en wat niet werkt. In de loop van de evolutie heeft een deel van de hersenen zich hier helemaal in gespecialiseerd: de amygdala.
De amygdala houdt zich bezig met de allerbelangrijkste vraag: “Is deze situatie levensbedreigend of niet?”. Het reageert razendsnel en alleen met ja of nee. Als het om je leven gaat, wil je namelijk liever op zeker spelen dan later spijt krijgen. Er is dus weinig relativering en nuancering als het om de amygdala gaat.
De amygdala: het kraaiennest op ons schip
De amygdala heeft veel van onze voorvaderen uit benarde posities gered door snel antwoord te geven en meteen de rest van het brein te vertellen wat het moet doen: vechten, vluchten of bevriezen.
Je zou de amygdala kunnen vergelijken met het kraaiennest op een schip. Heel hoog in de mast zit iemand op de uitkijk. Deze heeft het beste overzicht, kan heel ver kijken, maar niet altijd even scherp. Dus zodra er ook maar iets aan de horizon verschijnt dat lijkt op een rif of een rots wordt er onmiddellijk groot alarm geslagen en is alle hens aan dek.
Andere tijden, zelfde hersenen
Vandaag de dag komen we nauwelijks meer levensbedreigende situaties tegen. Niet zoals in de oertijd. We halen ons eten bij de supermarkt, we hebben een stevig dak boven ons hoofd en we zijn gewend dat alles aan water, gas en elektra gewoon werkt. Fysieke bedreigingen zijn zeer uitzonderlijk.
Toch werkt onze amygdala nog steeds als vanouds en staat het altijd op de uitkijk naar mogelijk gevaar.
Wat nu echter als gevaar wordt gezien zijn hele andere dingen: afkeuring, onrechtvaardig behandeld worden, niet gerespecteerd worden, er niet bij horen, niet goed genoeg zijn. Het zijn dergelijke situaties waar we vandaag de dag zo van in de stress kunnen schieten dat we niet goed mee kunnen functioneren.
In tijden van stress kun je niets leren
Om nieuwe stappen te zetten heb je een brein nodig dat ontspannen is, nieuwsgierig, open staat voor verschillende uitkomsten en een beroep kan doen op zijn creativiteit en geheugen. Dit alles wordt stopgezet zodra de amygdala alarm slaat. Het is dan ook onmogelijk om iets nieuw te leren of vaardigheden te ontwikkelen als je onder hoge druk staat.
Waarom is dit belangrijke informatie voor jou?
Je bent goed in je werk, je vindt het ook leuk om te doen. Je wilt graag doorgroeien binnen het bedrijf waar je werkt en je weet dat je het kan. Toch heb je ook soms het gevoel dat je jezelf in de weg zit. In lastige situatie kom je niet zo uit de verf zoals je zou willen. Zo sta je jezelf in de weg om door te groeien en je volledige potentie te benutten. En dat is frustrerend. Zeker omdat je je er ook zo machteloos bij kunt voelen. Je bent hoger opgeleid, intelligent en toch krijg je hier maar geen grip op! Tot overmaat van ramp gaat je collega wel met die promotie naar huis, terwijl jij weet dat jij meer in je mars hebt.
Het hoeft niet zo te zijn...
Je kunt leren om je amygdala meer onder controle te krijgen. Er bestaat een eenvoudige techniek om je brein te trainen niet meteen alarmfase rood aan te zetten. Er is een methode waarmee je nieuwe vaardigheden kunt leren die al snel heel eigen en vertrouwd aanvoelen. Zo kun je met meer gemak en meer zelfvertrouwen lastige situaties op je werk oppakken, met een natuurlijke autoriteit leiding geven en meer innerlijke rust ervaren.
